Atopowe zapalenie skóry: pielęgnacja i profilaktyka

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą i nawracającą chorobą zapalną skóry, która zazwyczaj zaczyna się we wczesnym dzieciństwie i charakteryzuje się specyficzną morfologią oraz lokalizacją zmian skórnych. Typowym objawem AZS jest intensywny świąd skóry, który często prowadzi do problemów ze snem. W rozwoju objawów zapalnych skóry dużą rolę odgrywają alergeny wziewne, pokarmowe, substancje drażniące oraz mikroorganizmy, takie jak Staphylococcus aureus i Malassezia.

Od dłuższego czasu obserwuje się wzrost liczby przypadków chorób atopowych w krajach wysoko rozwiniętych. Obecnie szacuje się, że AZS dotyka 10–20% dzieci i 1–3% dorosłych. Choć w większości przypadków objawy AZS ustępują w okresie dojrzewania, około 40% pacjentów nadal zmaga się z tą chorobą w dorosłym życiu. AZS wpływa zarówno na jakość życia pacjentów, jak i sytuację ekonomiczną ich rodzin. Choroba ta rozwija się w wyniku czynników genetycznych, uszkodzenia bariery naskórkowej, zaburzeń układu immunologicznego oraz czynników środowiskowych. U pacjentów z AZS dochodzi do zwiększonej utraty wody przez skórę (TEWL), co prowadzi do obniżenia elastyczności naskórka, czyniąc go bardziej podatnym na mikrourazy i pęknięcia.

Mechanizm powstawania AZS

Atopowe zapalenie skóry jest wynikiem złożonych interakcji między czynnikami genetycznymi, środowiskowymi oraz immunologicznymi. Badania pokazują, że pacjenci z AZS mają uszkodzoną barierę skórną, co skutkuje nadmierną przepuszczalnością skóry na alergeny, mikroorganizmy i substancje drażniące. Ponadto, nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na te czynniki prowadzi do rozwoju stanu zapalnego skóry.

Atopowe zapalenie skóry można zatem uznać za pierwotne uszkodzenie struktury i funkcji warstwy rogowej. Do czynników, które mogą zaostrzać przebieg choroby, należą: alergeny wziewne, warunki klimatyczne, stres, hormony, pokarmy, dym papierosowy, substancje drażniące oraz mikroorganizmy. Nie każdy pacjent z AZS reaguje na wszystkie te czynniki zaostrzające.

Objawy AZS

Choroba charakteryzuje się okresami zaostrzeń i remisji. Jej główne objawy to:

●       intensywny świąd i suchość skóry,

●       rumieniowe, zapalne zmiany skórne przypominające wyprysk,

●       w fazie przewlekłej pogrubienie skóry (zliszajowacenie lub lichenifikacja) i złuszczanie naskórka.

Zmiany skórne najczęściej występują w zgięciach łokciowych i kolanowych, na twarzy i szyi, ale mogą również obejmować całe ciało.

Lokalizacja zmian zależy od wieku pacjenta.

Diagnostyka atopowego zapalenia skóry

W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który może zalecić konsultację z alergologiem lub dermatologiem.

Lekarz:

●       zidentyfikuje AZS na podstawie charakterystycznych objawów

●       skieruje na odpowiednie badania

●       określi czynniki zaostrzające przebieg choroby (np. alergie)

●       zaproponuje odpowiednią terapię

Leczenie AZS wymaga cierpliwości, konsekwencji, systematyczności i dokładności.

Leczenie atopowego zapalenia skóry

W leczeniu atopowego zapalenia skóry (AZS) są stosowane glikokortykosteroidy miejscowe (mGKS) oraz miejscowe inhibitory kalcyneuryny (mIK), które nie powodują ścieńczenia naskórka.

Nowym podejściem w leczeniu AZS jest terapia podtrzymująca, która polega na stosowaniu takrolimusu, aby zapobiegać nawrotom choroby i wydłużyć okres bezobjawowy.

Leki przeciwhistaminowe są często używane do łagodzenia świądu, choć ich skuteczność w AZS nie została jednoznacznie potwierdzona. W przypadku pacjentów z problemami ze snem wieczorne korzystne może być stosowanie hydroksyzyny. Preparaty II generacji są przydatne dla osób z towarzyszącym alergicznym nieżytem nosa lub zapaleniem spojówek.

Jako uzupełnienie terapii AZS zaleca się fototerapię, psychoterapię oraz leczenie klimatyczne.

Pielęgnacja skóry z AZS

Istotnym elementem terapii jest przywrócenie prawidłowych funkcji bariery skórnej poprzez odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie skóry. Codzienne kąpiele w letniej wodzie oraz aplikacja emolientów kilka razy dziennie zapewniają właściwe nawilżenie skóry i zapobiegają jej pękaniu.

Do codziennych kąpieli doskonale sprawdzi się Dexeryl olejek do mycia, który został stworzony z myślą o delikatnym oczyszczaniu, łagodzeniu i uzupełnianiu lipidów skóry suchej, bardzo suchej i skłonnej do atopii. Jego formuła jest bezzapachowa i nie zawiera mydła.

Produkty o działaniu nawilżającym należy stosować bezpośrednio po kąpieli (w ciągu 3 minut), aby utrzymać odpowiednie nawilżenie i zapobiec wysychaniu skóry.

Emolienty:

●       łagodzą świąd,

●       redukują suchość skóry,

●       zapobiegają infekcjom przez odbudowę i wzmocnienie bariery skórnej.

Emolientoterapia obejmuje stosowanie emolientów zarówno w okresach zaostrzeń  (z ominięciem ostrych zmian zapalnych),, jak i remisji, co najmniej 2-3 razy dziennie (ich działanie utrzymuje się przez około 4-6 godzin).

Podsumowując, atopowe zapalenie skóry to złożona choroba, wymagająca kompleksowego leczenia. Skuteczna terapia obejmuje nie tylko farmakoterapię, ale również właściwą pielęgnację skóry, eliminację czynników zaostrzających oraz edukację pacjenta. Podstawą jest ścisła współpraca chorego z lekarzem prowadzącym, pozwalająca na dostosowanie strategii terapeutycznej do indywidualnych potrzeb i uzyskanie kontroli nad objawami. Dzięki zastosowaniu takiego podejścia, pacjenci z AZS mogą liczyć na znaczną poprawę jakości życia.