Wszystko o atopowym zapaleniu skóry

Badania wykazały, że 50-70% osób z atopowym zapaleniem skóry ma krewnego pierwszego stopnia (ojca, matkę, brata lub siostrę), który również cierpi na tę chorobę.¹. Ponadto, jeśli choroba występuje u obojga rodziców, ryzyko wystąpienia egzemy atopowej u dziecka wzrasta do 80%⁴.
Egzema atopowa dotyka głównie dzieci. Najczęściej pojawia się w 3. miesiącu życia lub później, dlatego znana jest jako egzema niemowlęca. Rozwija się w postaci zaostrzeń w dzieciństwie i zwykle ustępuje w okresie dojrzewania. Może jednak utrzymywać się w wieku dorosłym.

Egzema atopowa ma trzy główne cechy¹:

• Swędzenie (świąd), któremu towarzyszą zakłócenia snu u niemowląt i chęć drapania się. U starszych dzieci i dorosłych swędzenie prowadzi do drapania zmian, a nawet otarć do krwi.
• Zapalne zmiany skórne: zaczerwienienie i zgrubienie skóry w charakterystycznych obszarach (patrz wyżej), nadające skórze szorstki, czerwony wygląd, któremu towarzyszą małe pęcherze. Te ostatnie, gdy pękają, powodują sączenie i pozostawiają strup.
• Sucha skóra (nadmierne rogowacenie skóry) poza obszarami dotkniętymi egzemą.

Drapanie zmian spowodowanych egzemą atopową może czasami prowadzić do zakażenia bakteriami (gronkowiec) lub wirusami (opryszczka). W związku z tym w przypadku zmian w wyglądzie plam egzemy, zwłaszcza jeśli towarzyszy temu ból, gorączka i/lub zmiana stanu ogólnego, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem¹.

• Egzema kontaktowa wynika z powtarzającego się kontaktu z substancją uczulającą (alergenem). Jej objawy są podobne do objawów atopowego zapalenia skóry, ale umiejscowienie jest ograniczone do obszaru kontaktu. Szczególnie narażeni są pracownicy branży budowlanej i ochrony zdrowia, ponieważ mają oni regularny kontakt z gumowymi rękawicami, metalami, chemikaliami, produktami antybakteryjnymi itp. Najlepszym sposobem radzenia sobie z egzemą kontaktowym jest unikanie wszelkiego kontaktu z daną substancją (substancjami)⁶.
• Egzema żylakowa, która występuje głównie na nogach, jest spowodowana niewydolnością żylną.
• Egzema pieniążkowata: jest to wysypka w postaci zaokrąglonych czerwonych plam przypominających kształtem monety.

Co powoduje egzemę atopową?

Egzema atopowa jest konsekwencją szeregu dysfunkcji immunologicznych i skórnych.

Osoba cierpiąca na egzemę atopową ma zmienioną barierę ochronną skóry cechującą się zmniejszeniem naturalnego ochronnego płaszcza hydrolipidowego. Z tego powodu tym skóra nie może już spełniać swojej funkcji barierowej, co czyni ją bardziej wrażliwą na czynniki zewnętrzne. Cząsteczki środowiskowe zwane alergenami, takie jak pyłki, kurz itp. mogą zatem z większą łatwością przenikać przez skórę i wchodzić w kontakt z komórkami odpornościowymi skóry. Wywołuje to zapalną, źle dostosowaną reakcję, która powoduje objawy egzemy. Brakowi płaszcza hydrolipidowego towarzyszy również znaczna suchość skóry¹.

Oprócz tego, że skóra jest bardziej przepuszczalna dla alergenów, osoby z atopowym zapaleniem skóry wydzielają również duże ilości przeciwciał zwanych IgE lub immunoglobulinami typu E. Jest to specyficzna odpowiedź układu odpornościowego na obecność alergenów. To wysokie stężenie IgE powoduje, że organizm nadmiernie reaguje na alergen^1,3.

W ciągu ostatnich 30 lat odnotowano znaczny wzrost liczby przypadków atopowego zapalenia skóry w krajach rozwiniętych.
Częściowo zjawisko to wyjaśniać mogą zmiany w żywieniu niemowląt, w szczególności spadek karmienia piersią w pierwszych trzech miesiącach życia i wcześniejsze różnicowanie diety⁴.

Inną hipotezą wysuniętą przez naukowców w celu wyjaśnienia tego wzrostu jest to, że bardziej higieniczne środowisko niemowląt i małych dzieci może zmniejszać i opóźniać narażenie układu odpornościowego na wiele różnych substancji, czyniąc go bardziej wrażliwym⁴. Ta hipoteza może być również przyczyną innych objawów alergicznych.

Jak leczyć egzemę atopową?

Miejscowe leczenie egzemy atopowej jest leczeniem objawowym, tj. łagodzi objawy, takie jak swędzenie i zmiany skórne, nie powodując trwałego ustąpienia choroby. Pomaga również ograniczyć występowanie nowych zaostrzeń, a tym samym rozłożyć je w czasie⁷.

Leczenie jest przepisywane przez lekarza (zazwyczaj lekarza ogólnego, pediatrę lub dermatologa) po przeprowadzeniu badania klinicznego i zdiagnozowaniu atopowego zapalenia skóry. Zasadniczo opiera się na stosowaniu kortykosterydów (kremu lub maści kortyzonowej) na zmiany chorobowe, aż do ich zniknięcia. Zajmuje to średnio od jednego do trzech tygodni. Siłę działania kortykosterydu i jego dawkę powinien ustalić lekarz. 

Jeśli kortykosteryd zawiedzie, można przepisać immunomodulator do stosowania miejscowego, tj. lek, który zmniejszy odpowiedź immunologiczną na skórze w miejscu podania leku. 

Dermatolog może też zastosować fototerapię UVA i UVB. Polega ona na wielokrotnym naświetlaniu skóry lampami emitującymi promieniowanie UVA lub UVB. W przypadku promieniowania UVA ekspozycja jest poprzedzona podaniem psoralenemu (często doustnym). Jest to związek fotouczulający, który ma zwiększać wrażliwość skóry na promieniowanie UV. Jest skuteczny krótkoterminowo, ale musi być stosowany z umiarem. 

Wreszcie, gdy leczenie miejscowe nie będzie wystarczające, można rozważyć leczenie ogólnoustrojowe (doustne lub w postaci zastrzyków). Obejmują one leki immunosupresyjne i bioterapeutyczne, które działają na układ odpornościowy pacjenta w celu zmniejszenia objawów atopii^8,9.

Wreszcie, rozważyć można zbadanie odpowiedzialnych za reakcję alergenów, zwłaszcza jeśli prawidłowo przeprowadzone leczenie miejscowe nie przyniosło efektów.

Oprócz medycznego leczenia egzemy atopowej, ważne jest wdrożenie odpowiedniej codziennej pielęgnacji skóry.

Egzema atopowa wymaga długoterminowego leczenia: proste środki stosowane każdego dnia mogą poprawić skuteczność leczenia, zmniejszyć częstotliwość zaostrzeń i poprawić jakość życia pacjentów¹.

• Unikaj drażniących materiałów (wełny, syntetyków, szorstkich włókien) na rzecz tkanin z włókien delikatnych, takich jak bawełna i len¹⁰
• Regularnie przycinaj paznokcie, szczególnie u dzieci, aby zminimalizować ryzyko zadrapań 

Dostosowanie rutynowych czynności higienicznych¹:

• Unikaj gorących pryszniców i kąpieli, ponieważ jeszcze bardziej wysusza to skórę i zwiększa swędzenie. Kontynuuj branie prysznica podczas zaostrzeń, stosując odpowiednie produkty.
• Osuszaj skórę poprzez delikatne poklepywanie, a nie pocieranie, aby uniknąć drażnienia skóry.
• Ważne jest, aby używać specjalnych kosmetyków, które są odpowiednie dla skóry atopowej. Są one bezzapachowe, zawierają łagodne środki powierzchniowo czynne i mają fizjologiczne pH, dzięki czemu nie podrażniają skóry, a zamiast tego trwale ją nawilżają i łagodzą swędzenie.

Codziennie nawilżaj skórę ⁷:

Osoby z egzemą atopową mają stale suchą skórę na całym ciele, co upośledza funkcję barierową naskórka. Stosowanie kremów emolientowych, tj. nawilżających, pomaga przywrócić tę funkcję. Emolienty należy je stosować na całym ciele raz lub dwa razy dziennie. Regularne stosowanie emolientów pomaga zminimalizować zaostrzenia i zmniejszyć ich częstotliwość oraz ograniczyć konieczność stosowania kortykosteroidów.

Codzienne stosowanie emolientu pomaga zmniejszyć częstotliwość zaostrzeń oraz ograniczyć konieczność stosowania kortykosteroidów. Odpowiednie codzienne nawilżanie i higiena będą działać synergicznie.

*Wollenberg A. et al. European guideline (EuroGuiDerm) on atopic eczema. JEADV. Volume 36, Sep 2022. 1409-1431. e

Czy znasz skuteczność kremu DEXERYL w leczeniu Twoich dolegliwości?

Marka DEXERYL zapewnia pacjentom informacje o badaniach klinicznych, które znacząco wykazały skuteczność gamy.

Poznaj nasze badania kliniczne