Przyczyny egzemy: Dlaczego występuje i jak można jej zapobiec?

Poznaj główne przyczyny egzemy atopowej jej częste czynniki wyzwalające oraz czynniki ryzyka związane z tą powszechną chorobą skóry.

eczema-woman-arm-shoulder

Spis treści

Dlaczego egzema występuje? Wyjaśnienie głównych przyczyn¹ ² ³

Wśród przyczyn egzemy atopowej, często określanej również atopowym zapaleniem skóry,znaczącą rolę odgrywa genetyka oraz czynnikiśrodowiskowe.

eczema-genetic-factor-atopic-dermatitis

Genetyczne i dziedziczne przyczyny egzemy¹ ² ³

Egzema, w szczególności egzema atopowa, ma często podłoże genetyczne i dziedziczne. Jej wystąpienie jest warunkowane przez jest kilka genów, w tym gen filagryny. 
Z tego powodu atopowe zapalenie skóry zwykle dotyka dzieci w tej samej rodzinie. Ryzyko* zachorowania na atopowe zapalenie skóry wynosi 50-70% u Dzieci, których rodzice cierpią na egzemę lub inne choroby alergiczne takie jak astma i katar sienny, Jeśli choroba dotyka obojga z rodziców, ryzyko to wzrasta do 80%³.

Czynniki środowiskowe wywołujące egzemę¹ ² ³

Od ostatnich 40 lat atopowe zapalenie skóry staje się coraz bardziej powszechne w populacji ogólnej, ale wzrostu zachorowań nie da się wyjaśnić samymi tylko genetycznymi przyczynami egzemy.
Wzrost ten wynika ze zmian w środowisku:

  • Nadmierna higiena prowadząca doniskiej stymulacji układu odpornościowego u dzieci.
  • ZNadmierne stosowanie środków myjących.
  • Domy z nadmierną izolacją cieplną i niereguarnie wietrzone sprzyjają rozprzestrzenianiu się roztoczy.
  • Wzrost liczby zwierząt domowych.
  • Zbyt wczesne różnicowanie diety dzieci.
  • Ekspozycja na zanieczyszczenia miejskie i dym tytoniowy.
  • Ciąża w dojrzałym wieku.
  • Dzieci przebywające w placówkach przedszkolnych i szkolnych.
MD_Dexeryl_Website-Environmental-influence-Picto_2024

Czy genetyka odgrywa rolę w powstawaniu egzemy?

eczema-genetic-factor-atopic-dermatitis

Genetyczne przyczyny atopowego zapalenia skóry² ⁴

Powszechne mutacje genu FLG prowadzą do niedoboru filagryny, białka niezbędnego do rozwoju komórek skóry, utrzymywania integralności bariery ochronnej skóry i nawilżenia skóry. Filagryna ulega rozkładowi się na aminokwasy znane jako naturalne czynniki nawilżające (NMF). Oprócz genu FLG z egzemą związane są geny, które odpowiadają za utrzymanie bariery naskórkowej lub odpowiedź immunologiczną. Jedną z przyczyn atopowego zapalenia skóry są na mutacje w genach kodujących cząsteczki zapalne (cytokiny).

Odpowiedź immunologiczna typu alergicznego i stan zapalny⁴

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą zapalną związaną z nieprawidłową aktywnością określonych typów komórek układu odpornościowego. Komórki te wspomagają produkcję przeciwciał związanych z chorobami alergicznymi. Obejmują one również pewne rodzaje cytokin pro-alergicznych, które zmniejszają ekspresję genu filagryny, nawet u osób bez mutacji tego genu. 
Cytokiny te zmniejszają również ilość białek niezbędnych do obrony immunologicznej, sprawiając, że skóra jest bardziej podatna na infekcje, zwłaszcza gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus). 
Tak więc, konkretne metody leczenia ciężkiego atopowego zapalenia skóry, takie jak przeciwciała monoklonalne, są skuteczne w przypadku ciężkiej egzemy poprzez celowanie w cytokiny aktywujące odpowiedź zapalną.

MD_Dexeryl_Website-Infection-Picto_2024

Wpływ mutacji genetycznych na skórę podczas egzemy¹ ² ⁴ ⁵

U osób bez egzemy warstwa rogowa naskórka, najbardziej zewnętrzna warstwa ochronna skóry, składa się z korneocytów, które są dobrze zorganizowanymi, płaskimi i wytrzymałymi komórkami. Naturalne czynniki nawilżające (natural moisturizing factors, NMF) w korneocytach zatrzymują wodę, utrzymując nawilżenie skóry. 
Jednak związane z egzemą atopową mutacje genu filagryny prowadzą do: 

  • zaburzeń budowy korneocytów, co osłabia strukturę bariery skórnej; 
  • zwiększonej przepuszczalność bariery skórnej, powodującej większą utratę wody i mniejszą ochronę przed czynnikami zewnętrznymi, w szczególności alergenami, substancjami drażniącymi i infekcjami (bakterie, wirusy, grzyby); 
  • Redukcja naturalnych czynników nawilżających (NMF) nasila suchość skóry. 
  • Ta zmiana w strukturze skóry, powodująca jej odwodnienie oraz nieprawidłowe funkcjonowanie, umożliwia zewnętrznym czynnikom środowiskowym (alergenom, substancjom drażniącym, bakteriom) penetrację naskórka i nieprawidłową stymulację układu odpornościowego, wywołując zaostrzenie egzemy.

Jaką rolę w egzemie odgrywa stres?³ ⁶

Stres jest czynnikiem pogarszającym atopowe zapalenie skóry, ponieważ zaburza układ odpornościowy i barierę ochronną skóry.

eczema-stress-inflammation

Wpływ stresu na układ odpornościowy w egzemie

Stres kierunkuje układ odpornościowy na odpowiedź typu alergicznego znaną jako Th2, zwiększając w ten sposób produkcję komórek (eozynofili, komórek tucznych) i przeciwciał (immunoglobulin IgE) związanych z alergią w atopowym zapaleniu skóry. Komórki tuczne wydzielają związki prozapalne, takie jak histamina, powodując swędzenie związane z egzemą.

Stres i zaburzenia bariery ochronnej skóry

Stres zaburza zdrowie skóry; wpływa na zdolność naskórka do prawidłowej regeneracji, sprzyjając złuszczaniu korneocytów, a tym samym zaburzając integralność warstwy rogowej naskórka — warstwy ochronnej skóry. Zwiększa w związku z tym przepuszczalność bariery skórnej.

Jakie czynniki środowiskowe mogą wywoływać egzemę?¹ ² ³

Środowiskowe czynniki wywołujące atopowe zapalenie skóry mogą się różnic w zależności od osoby; konkretny alergen może u jednej osoby wywoływać objawy egzemy, ale nie wywołać ich u innej.

eczema-environment-influence

Alergeny i zanieczyszczenia środowiskowe

Alergeny środowiskowe, w tym roztocza kurzu, pyłki, sierść zwierząt domowych i niektóre pleśnie, mogą wywoływać egzemę u osób ze skłonnością do egzemy. Zaostrzenia egzemy może też wywoływać zanieczyszczenia miejskie lub przemysłowe, a także dym tytoniowy.

Substancje drażniące i chemiczne

Typowe czynniki drażniące, takie jak mydła, detergenty, rozpuszczalniki, a nawet kosmetyki, mogą nasilać egzemę lub wywoływać jej zaostrzenie.

eczema-soap-avoid
eczema-temperature-changes-cause

Warunki pogodowe

Zmiany sezonowe mogą mieć wpływ na egzemę. Zimna i sucha pogoda może wysuszać skórę, a ciepło i wilgotność mogą sprzyjać poceniu się i podrażnieniu skóry przez pot, zaostrzając atopowe zapalenie skóry. Podczas zmian pór roku niektóre osoby doświadczają pogorszenia objawów egzemy.

Styl życia i higiena osobista

Zbyt zbyt częste, gorące kąpiele lub prysznic oraz silnie działające środki myjące mogą powodować wysuszenie skóry, zwłaszcza na twarzy i dłoniach, i wywołać zaostrzenie.

Shower-temperature-frequency-dry-skin
md_dexeryl_website-menopause-image_adobestock_539967890

Dieta i alergeny pokarmowe

U niektórych osób z atopią, zwłaszcza dzieci i niemowląt, spożywanie pokarmów, na które są one uczulone, może wywołać zaostrzenie egzemy lub pogorszyć istniejące objawy. Najbardziej powszechne alergeny pokarmowe obejmują jaja, mleko, orzeszki ziemne, soję, pszenicę, owoce morza i orzechy (orzechy włoskie, migdały itp.).
Co więcej, różne pokarmy mogą nasilać egzemę bez wywoływania reakcji alergicznej; kwaśne pokarmy, takie jak pomidory, ananas lub owoce cytrusowe, przyprawy i konserwanty mogą powodować zapalenie skóry i zaostrzać objawy egzemy.

Jak zapobiegać zaostrzeniom egzemy atopowej?

Ogranicz narażenie na czynniki wyzwalające⁶

Kluczowe znaczenie maznajomośćczynników wywołujących atopowe zapalenie skóry.
Do powszechnych alergenów środowiskowych należą roztocza kurzu, pyłki, sierść zwierząt domowych i niektóre pokarmy. 
Do powszechnych czynników drażniących skórę należą silne mydła, detergenty, silnie działające środki czyszczące oraz tkaniny syntetyczne i wełna. Mogą one powodować mechaniczne lub chemiczne uszkodzenia i tak już wrażliwej skóry. Zaleca się wybieranie delikatnych, hipoalergicznych produktów i ubrań z naturalnych materiałów, takich jak bawełna, które są mniej drażniące dla skóry. 
Co więcej, zmiany sezonowe, takie jak zimno lub ciepło, mogą również nasilać objawy egzemy, wpływając na stopień nawilżenia skóry. 
Wreszcie, drobne cząsteczki w zanieczyszczonym powietrzu mogą przenikać przez osłabioną barierę skórną i wywoływać lub nasilać reakcje zapalne. Podobnie, dym tytoniowy, zarówno podczas ekspozycji bezpośredniej, jak i biernej, może podrażniać skórę i przyczyniać się do częstotliwości występowania i nasilenia zaostrzeń egzemy. Dlatego też, aby utrzymać skórę w jak najlepszej kondycji, zaleca się unikanie lub ograniczanie ekspozycji na dym tytoniowy.

Codzienne stosowanie emolientów w celu wzmocnienia stopnia nawilżenia i bariery ochronnej skóry⁶

Regularne stosowanie emolientów ma kluczowe znaczenie dla utrzymania nawilżenia skóry i przywrócenia jej funkcji barierowej. Produkty te pomagają zatrzymywać wilgoć, zmniejszają suchość i swędzenie skóry oraz zapobiegają zaostrzeniom egzemy. Zaleca się stosowanie emolientów po kąpieli lub prysznicu, gdy skóra jest jeszcze lekko wilgotna, aby zwiększyć ich skuteczność.

Wybieraj delikatne kosmetyki do pielęgnacji skóry⁶ ⁷ ⁸

Właściwa pielęgnacja skóry oparta na codziennym nawilżaniu za pomocą emolientu jest niezbędna w przypadku egzemy. Lekarze zalecają również unikania mydeł i stosowanie zamiast nich delikatnych, bezzapachowych produktów takich jak olejki myjące i kremy z gamy DEXERYL, krótki, letni prysznici osuszanie skóry poprzez poklepywanie zamiast wycierania. Podrażnienie skóry może ponadto zmniejszyć noszenie ubrań wykonanych z bawełny lub lnu zamiast włókien syntetycznych lub wełny.

Ogranicz stres i zadbaj o odpwiednią dietę¹ ⁶ ⁹

Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga lub ćwiczenia oddechowe, mogą pomóc zmniejszyć stres, który jest objawem psychologicznym i czynnikiem wywołującym egzemę. 
Lekarze nie zalecają zmiany diety, chyba że zidentyfikowany zostanie alergen pokarmowy. W zidentyfikowaniu i wyeliminowaniu alergenów pokarmowych powodujących egzemę pomóc może alergolog.

Często zadawane pytania

Atopowe zapalenie skóry nie jest chorobą zakaźną. Egzema, czyli atopowe zapalenie skóry, jest wynikiem zaburzeń immunologicznej i uszkodzenia bariery ochronnej skóry. Uwarunkowania genetyczne również mają wpływ na jej występowanie . Ryzyko atopowego zapalenia skóry wynosi 50% - 70%, jeśli jedno z rodziców również cierpi na tę chorobę. Wzrasta do 80%, gdy choroba występuje u obojga rodziców. Za nasilenie atopowego zapalenia skóry mogą również być odpowiedzialne inne czynniki, takie jak stres, drażniące produkty i odzież oraz zmiany temperatury.

Czynniki wyzwalające mogą być różne, takie jak czynniki genetyczne, reakcje alergiczne, drażniące czynniki środowiskowe oraz zmiany pogodowe. Zaleca się: unikania zbyt długich i gorących kąpieli oraz wybieranie miękkiej bawełnianej odzieży, która nie powoduje pocierania i nie podrażnia skóry.

Nie udowodniono, by niektóre pokarmy wywoływały zaostrzenie atopowego zapalenia . W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem, który może w razie potrzeby zalecić odpowiednie badania.

Aby skutecznie radzić sobie z atopowym zapaleniem skóry, ważne jest zidentyfikowanie i ograniczenie potencjalnych czynników wyzwalających. Mogą to być alergeny występujące w domu, takie jak roztocza kurzu, czynniki drażniące skórę, np. środki czyszczące, produkty gospodarstwa domowego lub perfumy, środki piorące oraz zmiany pogody. Należy unikać silnie działających środków myjących i stosować emolienty aby chronić skórę.

References  

1. L’Assurance Maladie. Eczéma ou dermatite atopique : causes, symptômes et évolution. Ameli.fr. 2023 Sep. [Disponible sur :] https://www.ameli.fr/assure/sante/themes/eczema-atopique/reconnaitre-eczema-atopique  
2. Nemeth V, Evans J. Eczema. National Library of Medicine. 2022 Aug. [Disponible sur :] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538209/  
3. INSERM. Dermatite atopique (eczéma atopique). Une maladie chronique inflammatoire de la peau fréquente. INSERM.fr. Juillet 2017. [Disponible sur :] https://www.inserm.fr/dossier/dermatite-atopique-eczema-atopique/ 
4. Brunner PM, Guttman-Yassky E, Leung DY. The immunology of atopic dermatitis and its reversibility with broad-spectrum and targeted therapies. J Allergy Clin Immunol. 2017 Apr;139(4S):S65-S76. 
5. Contento M, Maher J, Cline A, Rose S. Why Does Facial Eczema Differ From Body Eczema? J Drugs Dermatol. 2022 Oct 1;21(10):1119-1123. 
6.  Wollenberg A and al. European guideline (EuroGuiDerm) on atopic eczema - part II: non-systemic treatments and treatment recommendations for special AE patient populations. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2022 Nov;36(11):1904-1926. 
7. L’Assurance Maladie. La consultation et le traitement en cas d'eczéma ou dermatite atopique. Ameli.fr. 2023 Sep. [Disponible sur :] https://www.ameli.fr/assure/sante/themes/eczema-atopique/consultation-traitement  
8. L’Assurance Maladie. Dermatite atopique : que faire et quand consulter. Ameli.fr. 2023 Sep. [Disponible sur :] https://www.ameli.fr/assure/sante/themes/eczema-atopique/que-faire-quand-consulter  
9. Arndt J, Smith N, Tausk F. Stress and atopic dermatitis. Curr Allergy Asthma Rep. 2008 Jul;8(4):312-7.

powrót do góry