Suchość skóry: Skuteczna pielęgnacja i profilaktyka 

Poznaj przyczyny, sposoby leczenia i porady na temat profilaktyki suchości skóry i przywracania skórze nawilżenia.

Czym jest sucha skóra?¹

Suchość skóry czyli nadmierne rogowacenie naskórka to stan, w którym skórze brakuje niezbędnych składników hydrolipidowych, objawiający się zmniejszeniem ilości i/lub jakości lipidów i substancji hydrofilowych, w tym naturalnego czynnika nawilżającego (NMF).

Występuje częściej wraz z wiekiem, u prawie 56% osób w wieku średnio 75 lat¹. Dotyka on zarówno mężczyzn, jak i kobiety i może poważnie wpłynąć na jakość życia, zwłaszcza gdy suchość skóry powoduje świąd.

Obiektywne objawy suchości skóry obejmują suchą, łuszczącą się, chropowatą, matową, a czasem szarawą skórę o zmniejszonej elastyczności, szorstkim wyglądzie i zmarszczkach. Mogą również pojawić się zaczerwienienia i pęknięcia. Subiektywne objawy suchości obejmują ściągnięcie, świąd oraz, w niektórych wypadkach, ból lub pieczenie.

Chociaż sucha skóra może występować na każdej części ciała, zwykle obejmuje obszary o mniejszej liczbie gruczołów łojowych (gruczołów znajdujących się pod skórą, u nasady włosów, które pomagają nawilżać skórę poprzez wydzielanie sebum), takie jak nogi, przedramiona, dłonie i stopy.

Najczęstsze przyczyny suchości skóry

Suchość skóry jest złożonym objawem, na który wpływa wiele czynników, w tym czynniki indywidualne, czynniki środowiskowe, a niekiedy schorzenia dermatologiczne.

Środowiskowe i zewnętrzne przyczyny suchości skóry¹

Zewnętrzne przyczyny suchości skóry obejmują następujące czynniki:

• Czynniki środowiskowe i atmosferyczne: Zimne, suche powietrze w ogrzewanych lub klimatyzowanych domach i intensywna ekspozycja na słońce mogą przyczyniać się do suchości skóry.
• Oczyszczanie skóry: Długie, gorące prysznice lub kąpiele, a także stosowanie alkalicznych mydeł i środków myjących, wpływa na lipidy międzykomórkowe i czynniki NMF w skórze.
• Czynniki zawodowe: Praca wymagająca częstego kontaktu z wodą lub substancjami drażniącymi może zwiększać ryzyko wysuszenia skóry.

Przyczyny endogenne i choroby towarzyszące

• Gdy choroba powoduje suchość skóry¹

Suchość skóry może być również objawem różnych chorób dermatologicznych i ogólnoustrojowych. Głównym objawem stanów takich jak egzema, łuszczyca i rybia łuska jest sucha skóra. Ponadto choroby ogólnoustrojowe, takie jak przewlekła choroba nerek, cukrzyca, niedoczynność tarczycy lub określone zaburzenia równowagi hormonalnej mogą objawiać się suchą lub bardzo suchą skórą.

• Wpływ suchości skóry na zdrowie¹

Integralność bariery ochronnej skóry ma kluczowe znaczenie dla ochrony przed patogenami, substancjami drażniącymi i alergenami. Uszkodzenie tej bariery zwiększa podatność skóry na szkodliwe czynniki środowiskowe i może ułatwić wystąpienie chorób dermatologicznych. Ponadto bardzo sucha i uszkodzona skóra jest bardziej narażona na infekcje i owrzodzenia, szczególnie u osób starszych. Suchość skóry zwiększa również ryzyko wystąpienia kontaktowego zapalenia skóry, co podkreśla znaczenie wczesnej diagnozy i leczenia w celu przywrócenia funkcji barierowej skóry i zapobiegania możliwym powikłaniom.

Profilaktyka suchości skóry¹ ²

Wdrożenie odpowiedniej pielęgnacji skóry jest niezbędne, aby zapobiegać suchości skóry, zwłaszcza gdy spada poziom wilgotności. Oto kilka zaleceń dermatologicznych, które pomogą Ci zachować zdrowie skóry i zapobiec jej wysuszeniu.

Dostosowanie kąpieli

Aby zminimalizować negatywny wpływ kąpieli i pryszniców na suchą skórę:

• Zamykaj drzwi łazienki, aby utrzymać wilgoć.
• Używaj letniej wody (zamiast gorącej).
• Ogranicz czas spędzany pod prysznicem lub w wannie do 5 minut.
• Używaj delikatnego, bezzapachowego środka myjącego. Nałóż ilość wystarczającą do usunięcia brudu bez tworzenia gęstej piany.
• Osuszaj skórę, poklepując ją ręcznikiem (bez pocierania).
• Stosuj krem nawilżający natychmiast po wysuszeniu skóry, aby zatrzymać w niej wilgoć.

Nawilżanie po myciu

Nakładanie kremu nawilżającego zaraz po umyciu jest niezbędne. Kremy nawilżające, maści i balsamy pomagają zatrzymać wilgoć w skórze. 

Wybór delikatnych produktów pielęgnacyjnych

Wybieraj kremy nawilżające i delikatne produkty do pielęgnacji skóry, które nie zawierają substancji drażniących ani alergenów. Unikaj produktów zawierających alkohol, alfa-hydroksykwasy (AHA), perfumy lub retinoidy, które mogą usuwać ze skóry naturalne lipidy.

Ochrona skóry

• Noś rękawiczki: Chroń dłonie przed zimnem, wodą i środkami chemicznymi, zakładając rękawiczki.
• Niedrażniąca odzież i produkty: Noś bawełnianą lub jedwabną bieliznę i używaj niedrażniących hipoalergicznych detergentów i produktów.
• Unikaj bezpośrednich źródeł ciepła: Utrzymuj ciepło ciała bez zbliżania się zbytnio do źródeł ciepła, takich jak kominki, które mogą wysuszać skórę.
• Nawilżaj środowisko, w którym przebywasz: Używaj nawilżacza, aby zwiększyć wilgotność powietrza w domu.

Znaczenie wewnętrznego nawilżania dla skóry

Wewnętrzne nawilżanie jest niezbędne dla zdrowia skóry, wspierając jej elastyczność i funkcje biologiczne. Spożywanie wystarczającej ilości wody dziennie (1,5 do 2 litrów, więcej w upalne dni lub podczas intensywnego wysiłku fizycznego) zapobiega odwodnieniu i utrzymuje wewnętrzne nawilżenie skóry.

Jak pielęgnować suchą skórę?

Nawilżenie to podstawa w walce z suchością¹

Miejscowe leczenie suchości skóry opiera się na optymalnym nawilżeniu. Kluczowe znaczenie ma stosowanie składników hydrofilowych, takich jak glicerol lub mocznik. Ze względu na niską masę cząsteczkową substancje te przenikają przez warstwę rogową naskórka, działając jako naturalne czynniki nawilżające (NMF) lub środki utrzymujące wilgoć, wychwytując i zatrzymując wodę w skórze, aby zrekompensować brak nawilżenia.

Kluczowa rola lipidów w utrzymaniu bariery ochronnej skóry¹

Lipidy są niezbędne do utrzymania funkcji barierowej skóry, zapobiegania przeznaskórkowej utracie wody i poprawiania nawilżenia skóry. Ze względu na wysoką masę cząsteczkową składniki lipofilowe, takie jak oleje, tłuszcze lub woski, nie wnikają w skórę, ale tworzą warstwę ochronną na jej powierzchni. Fizjologiczne lipidy, takie jak ceramidy, cholesterol i wolne kwasy tłuszczowe, mogą przywrócić międzykomórkową macierz lipidową, wzmacniając funkcję barierową skóry.

Jak wybrać odpowiednie produkty nawilżające?¹

• Wybór typu preparatu

Aby wybrać skuteczny produkt nawilżający, ważne jest, aby zrozumieć jego bazowy skład. Istnieją ich cztery główne kategorie: Emulsje hydrofilowe (olej w wodzie), emulsje lipofilowe (woda w oleju), kremy hydrofilowe i kremy lipofilowe. Wybór powinien opierać się na stanie skóry i stadium suchości.

Bogate w lipidy produkty nawilżające i kremy są preferowane w przypadku bardzo suchej skóry, ponieważ zmniejszają przeznaskórkową utratę wody i poprawiają nawilżenie.

Istotne jest również, aby wybierać produkty zawierające składniki hydrofilowe i lipofilowe zdolne do naśladowania lub przywracania funkcji barierowej skóry. Badania pokazują, że połączone stosowanie środków utrzymujących wilgoć, takich jak glicerol, i składników lipofilowych, takich jak wazelina, znacznie poprawia funkcję bariery ochronnej skóry i nawilżenie skóry w porównaniu do kosmetyków pozbawionych tych składników.
 

Rola naturalnych środków leczniczych w strategii leczenia

Chociaż potencjalnie korzystne, środki naturalne powinny być stosowane w połączeniu z odpowiednim systemem pielęgnacji skóry, a w przypadku chorób skóry nie powinny zastępować leczenia miejscowego przepisanego podczas konsultacji lekarskiej.³ ⁴ ⁵

Chociaż oliwa z oliwek jest tradycyjnie ceniona w codziennej pielęgnacji skóry, jest ona bogata w kwas oleinowy, jednonienasycony kwas tłuszczowy, który może naruszać barierę ochronną skóry i zwiększać utratę wody. Z kolei olejek migdałowy, sojowy, z awokado i kokosowy tworzą okluzyjny film ochronny, który zmniejsza przeznaskórkową utratę wody, podobnie jak olej parafinowy.

Łączenie olejków ze środkami utrzymującymi wilgoć jest bardziej skuteczne niż stosowanie ich samych. Połączenie ich z innymi zabiegami nawilżającymi może pomóc wutrzymaniu nawilżenia skóry i wzmocnieniu bariery ochronnej skóry. Możliwe jest wystąpienie skutków niepożądanych, takich jak pieczenie, rumień lub reakcje alergiczne. Należy unikać olejków eterycznych, ponieważ mogą one wywoływać alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.

References   

1. Augustin M, Wilsmann-Theis D, Körber A, Kerscher M, Itschert G, Dippel M, Staubach P. Diagnosis and treatment of xerosis cutis - a position paper. J Dtsch Dermatol Ges. 2019 Nov;17 Suppl 7:3-33.

2. AAD. Dermatologists’ top tips for relieving dry skin. American Academy of Dermatology Association. 2024 [Internet]. Disponible sur: https://www.aad.org/public/everyday-care/skin-care-basics/dry/dermatologists-tips-relieve-dry-skin

3. Vaughn AR, Clark AK, Sivamani RK, Shi VY. Natural Oils for Skin-Barrier Repair: Ancient Compounds Now Backed by Modern Science. Am J Clin Dermatol. 2018 Feb;19(1):103-117. 

4. Dal'Belo SE, Gaspar LR, Maia Campos PM. Moisturizing effect of cosmetic formulations containing Aloe vera extract in different concentrations assessed by skin bioengineering techniques. Skin Res Technol. 2006 Nov;12(4):241-6.

5. Burlando B, Cornara L. Honey in dermatology and skin care: a review. J Cosmet Dermatol. 2013 Dec ;12(4):306-13.